سلسله نقدهایی بر مفاتیح الحیاه (۲)

در مطالب گذشته، روشن شد که یک‌ششم از روایات مفاتیح الحیاه، ضعیف یا نامعتبر یا مشکوک است. این در حالی است که ائمه‌ی طاهرین (علیهم‌السلام) بر گرفتن علم از منبع و مجرای درست، تأکید داشته‌اند. امام باقر (علیه‌السلام) در معنی آیه‌ی شریفه‌ی «فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى‏ طَعامِهِ»‏ می‌فرمایند: «عِلْمُهُ الَّذِی یَأْخُذُهُ عَمَّنْ یَأْخُذُهُ». (کافی، محدث کلینی، جلد ‏۱، صفحه‌ی ۵۰، بَابُ النَّوَادِرِ)
ترجمه: در تفسیر آیه‌ی شریفه‌ که می‌فرماید: انسان باید به خوراکش نگاه و دقت کند، فرمودند: یعنی به دانشش که از چه کسی می‌گیرد باید دقت کند.

شاید این سؤال پیش آید که چه اشکالی دارد از احادیث عامه در تدوین برنامه‌ی زندگی شیعیان استفاده شود؟ در جواب، فقط به ذکر یک حدیث از امام صادق (علیه‌السلام) بسنده می‌کنیم که می‌فرمایند:

«لَا خَیْرَ فِیمَنْ لَا یَتَفَقَّهُ مِنْ أَصْحَابِنَا یَا بَشِیرُ إِنَّ الرَّجُلَ مِنْهُمْ إِذَا لَمْ یَسْتَغْنِ بِفِقْهِهِ احْتَاجَ إِلَیْهِمْ‏ فَإِذَا احْتَاجَ إِلَیْهِمْ أَدْخَلُوهُ فِی بَابِ ضَلَالَتِهِمْ وَ هُوَ لَا یَعْلَمُ». (کافی، محدث کلینی، جلد ‏۱، صفحه‌ی ۳۳، بَابُ صِفَهِ الْعِلْمِ وَ فَضْلِهِ وَ فَضْلِ الْعُلَمَاءِ)
ترجمه: در کسی از اصحاب ما که فهم عمیق از دین نداشته باشد، خیری نیست. ای بشیر، همانا مردی از ایشان (یعنی شیعیان) اگر به فهم دینی خودش (بر طبق آنچه از ائمه‌ی طاهرین علیهم‌السلام رسیده) بی‌نیاز نشود، محتاج آنان (= عامه) خواهد شد، پس چون محتاج آنان شود، او را در گمراهی خودشان ـ به طوری که متوجه نشود ـ داخل خواهند کرد.

با توجه این فرمایش نورانی رئیس مذهب حقّه‌ی جعفری، اگر برای سیراب کردن عطش معنویت‌خواهی جامعه‌ی شیعیان، دست به دامان روایات مخدوش و مغشوش عامه شویم، از جایی که نفهمیم و متوجه نشویم، در گمراهی آنان شریک شده و جامعه‌ی شیعه را شریک خواهیم کرد.

چه نیازی است که از روایات اصحاب سقیفه در تدوین برنامه‌ی زندگی اصحاب غدیر استفاده شود؟! جایی که حدیثی ضعیف و مخدوش است، بهتر است از نقل و ابتناء بر آن پرهیز گردد؛ چرا که امام باقر (علیه‌السلام) می‌فرمایند:«الْوُقُوفُ عِنْدَ الشُّبْهَهِ خَیْرٌ مِنَ الِاقْتِحَامِ فِی الْهَلَکَهِ وَ تَرْکُکَ حَدِیثاً لَمْ تُرْوَهُ خَیْرٌ مِنْ رِوَایَتِکَ حَدِیثاً لَمْ تُحْصِهِ». (کافی، محدث کلینی، جلد ‏۱، صفحه‌ی ۵۰، بَابُ النَّوَادِرِ)
ترجمه: توقف در نزد شبهه، بهتر از فرو رفتن در هلاکت است و اگر حدیثی که روایت آن برایت ثابت نشده را واگذاری و نقل نکنی، بهتر است از روایت کردن حدیثی که بر همه‌ی جوانب آن (از جمله، صحیح بودن صدورش) احاطه نداری.

البته نمی‌توان نویسندگان مفاتیح الحیاه را به تعمّد بر گمراه کردن جامعه‌ی شیعی با تزریق روایات ارباب سقیفه متهم نمود؛ ولی این سهل‌انگاری، قابل چشم‌پوشی نیست و اگر کسی بفهمد و فریاد نزند، در گمراه شدن جامعه شریک است.

و الحمد لله
حاج فردوسی